Ordonnances des rois de France

de la troisième race.

Recueillies par ordre chronologique

 

Quatrième volume

contenant différents suppléments pour le règne du,

Roy Jean, & les Ordonnances de Charles V données

pendant les années 1364, 1365 & 1366.

 

par M. Secousse Ancien avocat au Parlement, & Associé

à l’Académie Royale des Inscriptions & Belles Lettres.

 

1734

 

 

 

 

 

 

Jean Ier, & selon d'autres, Jean II, à Paris, en Janvier 1353.

 

(a) Lettres qui permettent au Comte de Perigord, d'establir dans la Ville de Perigueux, un Juge des premieres appellations.

 

Johannes Dei gratia Francorum Rex; Innata Nobis Regia liberalitas, nec-non vera fidelitas & sincera devotio, quam dilectus & fidelis noster Comes Petragoricensis, suique predecessores ad Nos, Regnum & Coronam Francie, tam nostris, quam Predecessorum nostrorum totis exactis hactenus temporibus, inviolabiliter habuerunt, & habet jugiter dictus Comes; prout per experientiam probavimus, & prout indubitanter Nobis constat; nec-non grata & utilis nonnulla servicia, que Nobis in guerris nostris & aliis multismodis, fecerunt & impenderunt, facereque & impendere nondefinit dictus Comes, & que eciam ab ipso Nobis impendi speramus in futurum, merito Nos inducunt, ut Nos predicto Comiti reddamus ad gratiam liberales, & eumdem speciali prosequamur prerogativa favoris, qui nedum sibi, sed tote posteritati ipsius, ad perpetuum cedere comodum debeat & honorem. Notum igitur facimus universis presentibus & futuris, quod Nos attentis predictis, supplicationi predicti Comitis Nobis facte super hoc annuentes, eidem Comiti pro se & suis heredibus ac successoribus Comitibus dicti loci Petrag. (en marge: Voy. cy-dessus, p. 28) primas appellationes; videlicet, cognitionem & examen, decisionemque punitionem & compulsionem totalem primarum appellationem omnium & singularum Causarum & casuum tam civilium quam criminalium, quas (en marge: contigerit emanari, qui est plus bas) a Majore & Consulibus Ville & Civitatis Petrag. ac Curia eorumdem; & etiam a Curia vocata del Celarier, communi inter dictum Comitem & Capitulum Ecclesie Sancti Frontonis Petrag. predicti, (en marge: la date) a data presentium inantea perpetuis temporibus, in Villa & Curiis supradictis & qualibet earundem, sive ad Nos vel ad nostrum Senescallum Petragoricensem, seu ad nostram Curiam Parlamenti, aut alibi ubilibet, tam a diffinitiva sententia quam interlocutoria, sive a gravamine seu condempnatione alia, quomodolibet appelletur seu provocetur, (en marge: Voyez cy-dessus, Note (b) marginale), contigerit emanari; omnimodamque Jurisdictionem ad dictas appellationes seu ad Nos, earundem ratione, spectantem & pertinentem ac pertinere debentem & valentem, ac quodcunque aliud jus Nobis & successoribus nostris competens & competere valens, seu ad Nos pertinens in eisdem; Superioritate tamen Nobis & nostris retenta; perpetuo predicto Comiti & suis heredibus & successoribus, causamque seu jus ab eodem vel suis in posterum habituris, pro Nobis & successoribus nostris, auctoritate Regia, ex certa scientia & de speciali gratia, deliberatione cum nostro Consilio super hoc prehabita diligenti, de jureque nostro in hoc debite certiorati, concessimus & donavimus ad perpetuitatem, tenoreque presentium concedimus & donamus; & in predictum Comitem pro se & suis, imperpetuum transferimus pleno jure, ad faciendum exinde suas & successorum suorum imperpetuum, omnimodas voluntates; concedendo etiam eidem tenore presentium, auctoritate & gratia quibus supra, plenam & liberam potestatem capiendi, nansiscendi & adipidcendi, per se vel per alium seu alios, ydoneum vel ydoneos, auctoritate sua propria, quandocunque sibi placuerit, nullius auctoritate requisita, plenam possessionem sue quasi, premissorum sibi per Nos donatorum & concessorum; nec-non omnes & singulos quoscunque impedientes aut perturbantes, vel imperdiri seu perturbari (en marge: attentantes) attemptentes aut nitentes eumdem Comitem aut suos, in exercitio cognitionis, decisioneque & executione dictarum primarum appellationum, puniendi vel puniri faciendi, quemadmodum faceremus seu facere possemus aut poteramus casu adveniente impedimenti predicti, ante donationem, concessionem & translationem supradicti. & cetera facere universa & singula, que pertinent & pertinere possint & debent, ad tuitionem & conservationem Jurisdictionis & cognitionis, decisionisque & executionis eorumdem; Mandantes precipiendo Senescallo Petragoricensi & Caturcensi presenti & futuro, ceterisque Justiciariis & Officiariis nostris vel eorum Locatentibus, & cuilibet eorumdem, quatenus omnes & singulas Causas & casus appellationum primarum, a dictis Majore & Consulibus & eorum Curia, ac a dicta Curia communi inter dictum Comitem & dictum Capitulum Sancti Frontonis, que amodo in antea pro futuris emergent vel emanabunt temporibus, tam in civilibus quam in criminalibus, & tam a diffinitiva quam ab interlocutoria, vel alio gravamine per Nos dicto Comiti concessarum & donatarum ad perpetuum, & in ipsum & suos translatarum; si & quotiens ad (en marge: Senescallum, &c. Voyez plus haut) eos contigerit appellari, a tociens quociens casus emerserit, ad dictum Comitem vel Judicem suum appellationum, super hoc ordinatum vel ordinandum, ipsis seu eorum altero requisitis vel non requisitis, remittant, & de illis ipsum cognoscere & judicare, & judicata exequi pacifice permittant, juxta concessionem nostram supradictam; & predictas Causas appellationum seu (en marge: earum) eorum aliquas, vel earum cognitionem & examen, penes eos nullatenus retinenat vel admittant; non-obstante quod primo fuerit ad ipsos seu eorum aliquem appellatum; nostraque presenti gratia, dictum Comitem & suos, imperpetuum uti & gaudere ad plenum libere (en marge: &) pacifice faciant & permittant, sine debato & contradictione quibuscunque; donis aut gratiis aliis per Nos seu predecessores nostros, ipsi Comiti factis, non-obstantibus quibuscunque. Que ut firma & stablia perpetuo permaneant, nostram presentibus Litteris fecimus apponi Sigillum. Salvo in aliis jure nostro & in omnibus alieno. Actum & datum Parisius, Anno Domini 1353, mense Januarii.

Per Regem, in Consilio suo quo eratis vos & Dominus Episcopus Cathalanensis.

P. Blanchet.

 

Notes.

(a) Tresor des Chartes, Registre 82, piece 67.

 

 

 

Charles Regent, au Chasteau du Louvre près de Paris, le 25 de Janvier 1358.

Jean Ier & selon d'autres, Jean II au Camp devant Breteuil, en Aoust 1356.

 

(a) Lettres par lesquelles le Roy donne au Comte de Perigord, le ressort & l'hommage de plusieurs lieux qui y sont nommez.

 

Karolus, &c. Notum facimus universis tam presentibus quam futuris, Nos dicti Domini Genitoris nostri, infrascriptas vidisse Litteras, formam que sequitur, continentes.

 

Johannes Dei gratia Francie Rex; Universis presentes Litteras inspecturis, salutem. Ad perpetuam rei memoriam. Dum perfecte sincereque devotionis (en marge: affectum) affactum, & vere fidelitatis constantiam, quos dilectus & fidelis noster Rogerius Bernardi Comes Petragoricensis & sui predecessores, ad Nos, Regnum & Coronam Francie, totis exactis hactenus temporibus habuerunt, grataque & utilia servicia que Regibus predecessoribus nostris & Nobis, in guerris nostris fideliter impenderunt, ac unnumerabilia dampna & deperdita, que, sicut est notorium, occasione guerrarum predictarum, sustinuit & incessanter sustinet dictus Comes, in nostre considerationis examine revolvimus; Nos, qui os eis propter hoc quamplurimum obnoxios reputamus, nostrum libenter animum (b) cenortimus ad ea que predicti Comitis & successorum suorum perpetuum concernunt commodum & honorem, nostreque eis libenter largitatis Regie (en marge: Ce mot est difficile à lire, & il a fallu un peu deviner) dexteram impertimur. Notum igitur facimus universis presentibus & futuris, quod attentis supradictis & aliis quampluribus, que Nos ad hoc rationabiliter induxerunt, Nos volentes predictum Comiterm favore & gratia specialibus prosequi, qui in suis & suorum perpetuum cedere commodum debeat & honorem, (en marge: dedimus, concessimus, &c. qui sont plus bas) homagium Archiepiscopi Burdigalensis Nobis debitum pro certis locis, Villis & Castris & eorum pertinentiis universis, quos & quas habet seu habere potest quovismodo, in Diocesibus Petragoricensi & Sarlatensi; item, homagium Episcopi Sarlatensis; item homagium loci (c) Turre-Alba; homagium Abbatis Sancti (en marge: St Amand de Coli. Voy. le 3e Vol. des Ordonn. p. 318) Amandi; hommagium Abbatis de (d) Castris; homagium Abbatis de (e) Terrasonio; homagium Castrorum de (f) Alto-forti & de (g) Tenone; necnon (h) primum ressortum terre, locorum, Villarum & Castrorum & aliorum locorum & pertinentiarum suarum, dicti Archiepiscopi Burdegalensis; & terre & locorum dicti Episcopi Sarlatensis; dicti loci de Turre-Alba & ejus (en marge: estenduë de la Jurisdiction) honoris; terre & locorum Abbatis Sancti Amandi; terre & locorum Abbatis de Castris; terre & locorum dicti Abbatis de Terrasonio; terre & locorum Domini de Alto-forti & de Tenone; terre & Castellanie Domini de (i) Beynaco, Castri & Castellanie de (k) Castro-novo & de (l) Berbigneriis; terre & locorum Archambaudi Domini de (m) Burdelia; ressortum Ville Sancti (n) Asterii & ejus honoris; ressortum Castri & Castellanie de (o) Monte-Agerio; item, ressortum Ville de (p) Brancolonio & ejus honoris; item, ressortum Ville, Castri & Castellanie (q) Montis-Dome; Item, homagium Nobis debitum per Iterium de Sancto Asterio, Militem; & ressortum loci & honoris de (r) Insula; item, & ressortum totius terre Prioris de (s) Sorsaco; Item ressortum totius terre Domini Poncii de Beynaco, Domini de (t) Comarta, Senescallie nostre Petragoricensis & Caturcensis existentis; & juramentum fidelitatis & quodcunque aliud juramentum Nobis debitum per prenominatos & eorum quemlibet, ratione Villarum, Castrorum & aliarum rerum & honorum, que habent & tenent a Nobis in Senescallia Petragoricensi & Caturcensi, cum omnibus & singulis juribus & deveriis dictorum homagiorum & cujuslibet eorum; necnon (en marge: Voy. la Note (h)) primum ressortum omnium & singulorum locorum, terrarum, Villarum & Castrorum predictorum superius nominatorum; omniumque Vassalorum atque Retrovassalorum; & eorumdem prenominatorum (en marge: le droit de justice) cognotionem scilicet & examen; ac totam cognitionem, punitionem, confiscationem emendarum (u) servianciarum & sententiarum quarumlibet prolatarum compulsionem (en marge: Il semble qu'il manque là, &) executionem omnimodum primarum appellationum seu provocationum omnium & singularum Causarum & casuum civilium & criminalium, quos in Villis, locis, terris & personis supradictis, Feodis, Retrofeodis & Curiis eorumdem, Nos & Senescallus noster Petragoricensis & Caturcensis ante (en marge: la date) datam presentium, (en marge: habebamus) habeamus vel habere poteramus quoquomodo; & (en marge: appellationes & provocationes) quas ab eisdem in Villis, locis, terris, personis, Vassalis, incolis (en marge: ce mot m'est suspect) constuentibus in Curiis suis & qualibet earumdem, de cetero perpetuis temporibus, sive ad Nos vel ad Dominum Senescallum seu ad nostram dictam Curiam Parlamenti, vel ibilibet alibi, tam ab interlocutoriis quam a Sententiis diffinitivis, seu a gravaminibus aut condempnationibus aliis quibuslibet; (lite contestat vel non, provocetur aut quomodolibet appelletur;) contingerit emanari; omnimodamque Jurisdictionem cum servitio Nobis debito pro temporalitate predicti Episcopi Sarlatensis; & omnimodam aliam (en marge: honneurs & droits honorifiques) nobilitatem ad homagia, ressortum, Feoda, Retrofeoda & appellationes seu provocationes supradictas, seu ad Nos vel ad dictum Senescallum, ratione earumdem spectantes & pertinentes ac pertineri debentes quoquomodo; & quevis alia jura Nobis & successoribus nostris in eis competentia, ad Nos vel successores eosdem pertinentia, seu competere (en marge: & paroist inutile) & valentia quomodovis imposterum in predictis & quolibet eorumdem; de quorum valore sumus (en marge: & est inutile) & ad plenum certiorati; deliberacione penitus cum nostro Consilio super istis (en marge: habita) & ex nostra certa scientia, memorato Comiti pro se & heredibus & successoribus suis, imperpetuum dedimus, concessimus & in eosdem transtulimus, damusque & concedimus ac in eos transferimus per presentes, auctoritate Regia, de nostre plenitudine potestatis & gratia speciali; Ita quod ipsi de eis & quolibet eorumdem, suam possint, tanquam de suis propriis, omnimodam perpetuo facere voluntatem; Superioritate tamen Nobis & heredibus ac successoribus nostris, in premissis exceptis; superioritatibus superius nominatis predicto Comiti, suis heredibus & causam ab eis habituris, tamen salvis, & quolibet premissorum, (en marge: & paroist inutile) & perpetuis temporibus reservatis & retentis; Concedentes predicto Comiti & ipsius heredibus & successoribus predictis, auctoritate & gratia antedictis, plenariam & liberam potestatem capiendi, nanciscendi & adipiscendi per se vel per alium seu alios quoslibet ydoneos, quandocunque sibi placuerit, auctoritate propria, plenam & liberam possessionem omnium & singulorum premissorum sibi per Nos, ut dictum est, donatorum; necnon omnes & singulos impedientes aut (en marge: parturbantes) perturbentes quoslibet, seu impedire vel perturbare quomodolibet nitentes dictum Comitem vel Officiarios suos, in cognitione & qualibet decisione, in exercitio premissorum, puniendi vel punire faciendi, quemadmodum hoc facere poteramus, (en marge: casibus) cassibus emergentibus impedimenti predicti, ante datam ipsarum Litterarum; ceteraque universa & singula faciendi que ad conservationem & tuitionem premissorum per Nos eidem Comiti perpetuo donatorum, ut prefertur & singula eorumdem, civiliter & criminaliter pertinebunt aut pertinere voterunt quoquomodo; Mandantes precipiendo Senescallo Petragoricensi & (en marge: Caturcensi) Catrucensi, ceterisque Justiciariis & Officiariis nostris vel eorum Loca-tenentibus presentibus & futuris, & omnibus eorumdem, quatinus omnes & singulas Causas, & casus ressorti & appellationum primarum predictarum, que & quociens amodo inantea pro futuris temporibus, in vel a personis, Villis, locis & Curiis, Feodis & Retrofeodis supradictis & quolibet eorumdem, civiliter & criminaliter, tam ab interlocutoriis quam a diffinitivis Sententiis seu a gravaminibus, (lite contestata vel non) emergi vel emanari quoquomodo contigerit, ad sepe factum Comitem atque successores suos, seu ad (en marge: Voy. cy-dessus, p. 28 & 276) Judicem suum appellationum ad hec per ipsum Comitem atque successores suos, ordinatum vel ordinandum, requisiti vel non requisiti, sine quavis cognitione remittant, & de illis ipsos vel Judicem suum appellationum, cognoscere (en marge: Ce mot m'est suspect) sententiarum, Judicare, cognitaque & judicata exequi faciant & permittant pacifice & quiete, juxta nostram concessionem prefatam; predictasque Causas & (en marge: casus) cassus ressorti, seu eorum aliquos, vel eorum cognitionem aut examen penes eos nullatenus retineant, vel de eis se quomodolibet intromittant; etiamsi ad eos seu eorum aliquos, forsitan appellaretur; memoramtumque vero Comitem atque successores suos, homagiis supradictis & juribus eorumdem, aliisque universis & singulis per Nos eisdem concessis, ut presertur, gaudere & uti sine contradictione vel debato, plenario ac perpetuo faciant & permittant, absque strepitu & (en marge: figura) fugara Judicii quibuscunque; non-obstante quod sint vel fuerint de Regio domanio; & quod forsan personarum, Civitatum, Villarum seu locorum predictorum aliquibus vel eorum singulis, per Nos aut Predecessorum nostrorum aliquos, de speciali gratia concessum sit aut fuerit, quod non possint a manu nostra Regia (en marge: separari) seperari vel alienari seu quomodolibet annoveri; Quam concessionem seu concessiones de nostra certa scientia & ex (en marge: Il semble qu'il devroit y avoir, plenitudine Regiae potestatis) plenitudine Regia, revocamus & adnullamus, in quantum possent predictis concessionibus & donacionibus per Nos factis prefato Comiti & suis heredibus vel successoribus seu causam ab eisdem habentibus, in aliquo contraire; ac consuetudine, usu, stilo aut observantia nostre Camere Compotorum, per quas asseritur donationes patrimonii nostri non valere, nisi prius facta informatione de valore, & postmodum dicte Camere reportata; & aliis non-obstantibus quibuscunque donis (en marge: que est inutile) que seu gratiis aliis dicti Comiti & suis, per Nos aut Predecessores nostros factis; & Ordinationibus ad premissa contrariis, nequaquam obstantibus; Dantes tenore presentium in mandati omnibus & singulis debentibus homagia & alia deveria predicta, quatinus ipsa dicto Comiti & suis predictis faciant & (en marge: prestent) prestant; ac etiam juramentum fidelitatis, si consueverint; Et (x) respondeant libere & de plano; ipsosque & suos & eorum (en marge: quemlibet) quilibet, quathenus quemlibet ipsorum tangit, & res de quibus debentur, quittantes, (en marge: &) exhonerantes perpetuo penitus & absolute; ad hoc & non aliter, ut deinceps ipsi & sui dicto Comiti & suis, dicta homagia faciant & juramenta (en marge: prestent) prestant, ac respondeant & satisfaciant sine debato quocunque. Quod ut firmum & stabile permaneat perpetuo in futurum, nostrum presentibus Litteris duximus apponi Sigillum; nostro in aliis & alieno in omnibus jure salvo.

Datum in (en marge: exercitu) Essarcitu nostro ante (en marge: Voy. le 3e Vol. des Ordonn. p. 72 Note (g)) Bretholium, Anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo-sexto, mense Augusti.

 

Quas quidam Litteras supratranscriptas, & omnia & singula in ipsis Litteris contenta, ratas & gratas habentes, eas, in quantum Nos tangere potest vel poterit quomodolibet in futurum, tam Regia qua de presenti fungimur, quam nostra auctoritate, volumus, laudamus, ratifficamus & de speciali gratia, certa scientia & auctoritate predicta, tenore presentium confirmamus; Mandantes Senescallis Tholose, Carcassone, Petragoricensi & Catrucensi, Judicibusque Majoribus & Ordinariis dictarum Senescalliarum, qui nunc sunt & pro tempore fuerint, vel eorum Loca-tenentibus, & ipsorum cuilibet ut ad eum pertinuerit, quatinus prefatum Comitem Patragoricensem (sic), suosque heredes & successores, hommagiis, ressortis & aliis predictis, ipsi Comiti, ut in dicti Domini nostri Litteris superius transcriptis, continetur, donatis, & quolibet ipsorum, uti pacifice & gaudere perpetuo faciant & permittant, sibique ab omnibus quorum intererit, pareri efficaciter & intendi, juxta Litterarum ipsius Domini nostri presentium tenorem, eundem Comitem, suosque heredes & successores aut eorum Gentes, in premissis vel aliquo ipsorum, nullatenus impediendo sive perturbando; Mandantes etiam dilectis & fidelibus Gentibus Camere Compotorum dicti Domini nostri & nostrorum Parisius, quatinus homagia, ressorta & alia predicta, dicto Comiti, ut presertur, donata, (en marge: & e) & domanio Regio & nostris Registris dicte Camere ac Compotorum Senescalliarum predictarum, detrahant perpetuo & (en marge: amoveant) admoveant seu detrahi & (en marge: amoveri) amovere faciant, ut ipsius Domini nostri Littere suum plenarium sorciantur effectum; non-obstantibus aliis donis seu graciis per dictum Dominum nostrum suosque Predecessores, sive per Nos dicto Comiti aut suis factis, quod hujusmodi homagia, ressorta & alia predicta de patrimonio Regio essent & ab antiquo fuerint; Ordinationibusque vel statutis & aliis de quibus fit mentio in Litteris dicti Domini nostri suprascriptis, ceterisque ad hoc contrariis quibuscunque. Quod ut firmum & stabile perpetuo perseveret, Sigillum nostrum presentibus Litteris duximus apponendum; salvo in aliis jure dicti Domini nostri & nostro & in omnibus alieno.

Actum in Castro de Luppera prope Parisios, die 25 mensis Januarii, Anno Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo-octavo.

Per Dominum Regentem. Blanchet. Collatio facta est cum originali Litterarum suprascriptarum, per me. Blanchet.

 

Notes.

(a) Tresor des Chartes, Registre 90, Piece 7. M. Du Chesne de Montreuz Lieutenant general de Periggueux, a eu la bonté e'envoyer un Memoire très détaillé sur tous les lieux dont il est parlé dans cette Piece; & c'est de ce memoire dont j'ay tiré presque toutes les Notes que faites sur ces lieux.

(b) Cenortimus. Il y a une marque d'abbreviation sur la premiere syllabe de ce mot. Il faut apparemment corriger, convertimus.

(c) Turre-Alba. La Tour-Blanche, petite Ville située à cinq lieuës de Perigueux, dont la Seigneurie appartient au Comte de Ste Maure. Elle est du ressort de la Seneschaussée d'Angoulesme, quoyqu'enclavée dans celle de Perigueux.

(d) Castris. Cette Abbaye est nommée Chastres dans la Gall. Christ. 2e édit. t. 2 p. 1504. M. de Montreuz la nommée Chatres, & dit  qu'elle est de la Seneschaussée de Perigueux.

(e) Terrasonio. Dans la Gall. Christ. 2e édit. t. 2 p. 1532, cette Abbaye est nommée en latin, Terracinum, & en françois, Terrasson. M. de Montreuz la nomme Terrassou, & marque qu'elle n'est plus de la Seneschaussée de Perigueux.

(f) Alto-forti. Aujourd'hui Hautefort, Chasteau & terre érigée en Marquisat; Elle appartien au Chef de la maison de ce nom, & est située dans la Seneschaussée de Perigueux.

(g) Tenone. Tenon ne peut estre que le Bourg & terre de Tenon qui appartient depuis long-temps aux Seigneurs d'Hautefort. Il est aussi situé dans la Seneschaussée de Perigueux.

(h) Primum ressortum. C'est-à-dire, que l'appel interjetté des Sentences de ces lieux, ne sera plus porté nuëment devant un Juge Royal, comme cela se faisoit avant ces Lettres; mais sera porté en premiere instance, devant le Juge du Comte de Perigord. Voy. cy-dessus, p. 276.

(i) Beynaco. Aujourd'huy Beynac. C'est un Chasteau situé dans la Seneschaussée & Diocese de Sarlat. Cette terre a le titre de Baronnie.

(k) Castro-novo. Ce lieu paroist estre Castelnau, Chasteau & terre appartenante au Duc de la Force. Il est situé dans le ressort de Sarlat, & est voisin ainsi que Beynac, de la riviere de Dordogne.

(l) Berbigneriis. Ce ne peut estre que le Chasteau & terre de Berbiere, laquelle est contigüe à celle de Castelnau.

(m) Burdelia. Aujourd'huy Bourdeille, Chasteau, petite Ville & terre située sur la riviere de Dronne, à trois lieües de Perigueux. La maison qui en porte le nom, la possedée si long-temps qu'on se sçait si c'est la terre où la famille qui a pris le nom de l'un de l'autre. Elle est décorée du titre de Comté & de baronnie.

(n) Sti Asterii. C'est une petite Ville à trois lieües de Perigueux, où il  y a un Chapitre composé de douze Chanoines, à la teste desquels est un Abbé. Elle est située sur la riviere de Lisle.

M. de Montreuz n'a pas marqué le nom moderne de ce lieu. C'est sans doute S. Astier dans le Perigord, sur lequel voy. le Dictionn. Univers. de la Fr. au mot S. Astier.

On ne trouve rien sur cette Abbaye, dans la Gall. Christ.

(o) Monte-Agerio. C'est aujourd'huy Montegrier. C'est un Chasteau situé sur la Dronne. Il y a une Chastellenie assez estendüe. L'un & l'autre appartiennent au Seigneur Daydie de Riberac. Cette Chastellenie releve encore aujourd'huy de l'Evêché de Sarlat.

(p) Brancolonio. Il y a grande apparence que ce lieu est Branthomme, quoyque ce lieu en latin soit toujours nommé Brantolonium: mais il n'y a aucun lieu dans la Seneschaussée de Perigueux, dont le nom approche plus de Brancolonio.

Branthomme est une petite Ville sur la riviere de Dronne. Il y a une Abbaye de Benedictins de la Congregation de St Maur. L'Abbé est Seigneur du lieu.

Dans la Gall. Christ. Ibid. [Voy. Notes (d, e)] p. 1490, cette Abbaye est nommée Brantosmum & Brantosina.

(q) Montis-Dome. Ce lieu se nomme aujourd'huy Domme. C'est une petite Ville située sur un rocher près des rives de la Dordogne, Diocese & Seneschaussée de Sarlat.

(r) Insula. Lisle. C'est une petite Ville ou Bourgade située à trois lieuës de Perigueux, dont la Seigneurie a appartenu long-temps à la famille de St Astier.

(s) Sorsaco. Soursac. C'est un Bourg où il y a un Prieuré qui dépend de l'Abbaye de Charoux en Poitou, tant pour la nomination que pour l'hommage. Soursac est situé à cinq lieuës de Perigueux, sur la riviere de Lisle.

(t) Comarta. Ce lieu ne peut estre que Commarque. C'est une terre qui appartient au Seigneur de Beynac. Elle est proche de cette premiere, [ dit M. de Montreuz; c'est-à-dire apparemment, de Beynac,] & du même Diocese & de la même Seneschaussée.

M. de Montreuz marque à la fin du Memoire qu'il a eu la bonté d'envoyer, que la Seneschaussée de Sarlat a esté composée des démembrements qui ont esté faits de celles de Perigueux & de Cahors.

(u) Servianciarum. Je n'entends point ce mot qui n'est pas dans Du Cange. Je soupçonne qu'il y a quelque faute dans cet endroit; mais je n'ay plus le Registre, pour verifier si ce passage a esté copié fidellement.

(x) Respondeant. Cela peut signifier, qu'ils executeront les ordres qu'il leur donnera comme Seigneur suzerain.